تأليفاتمجلاتمقالاتنشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری
نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره 15 پاییز 1396
فهرست مقالات در نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
۱- ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ ۱۱ شهرداری تهران) | علی شماعی؛ افسانه فخری پور محمدی؛ احمد زنگانه
۲- تحلیل وضعیت برخورداری نظام شهری استان کرمانشاه از شاخص خدمات شهری با استفاده از مدل‌های تاکسونومی، تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای | علی فتحی؛ سید مهدی موسی کاظمی؛ شاه بختی رستمی؛ اسماعیل علی اکبری
۳- شناسایی کانون‌های محرک توسعۀ خلاق در بافت تاریخی با رویکرد گردشگری (مطالعۀ موردی: منطقۀ ۱۲ شهر تهران) | ابوالفضل مشکینی؛ نرگس احمدی فرد؛ علی موحد
۴- ارزیابی کیفیت نورپردازی پیاده‌روها و تأثیر آن بر امنیت ادراک‌شدۀ شهروندان (مطالعۀ موردی: منطقۀ گردشگری شورابیل) | لیلا صیاد بیدهندی؛ یاسر قلی پور؛ سلمان فیضی
۵- طبقه‌بندی و شناسایی تغییرات اراضی ساخته‌شده با استفاده از تصاویر سنجش‌ازدور | کیوان عزی مند؛ عطاءاله عبدالهی کاکرودی؛ مجید کیاورز مقدم
۶- بومی سازی الگوی شهرهای حساس به آب (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران) | خلیل کلانتری؛ گلشن همتی؛ محمود جمعه پور
۷- پایش روند تغییرات پوشش زمین در شهر کرمانشاه با مدل CA مارکوف | علی اکبر شمسی‌پور؛ سوسن حیدری؛ کیوان باقری
مقاله ۱ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ ۱۱ شهرداری تهران) | علی شماعی؛ افسانه فخری پور محمدی؛ احمد زنگانه
کیفیت زندگی رویکردی جامع و دارای ابعاد گوناگون کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. برنامه‌ریزان شهری در طرح ها و برنامه‌های خود ارتقای شاخص‌های کیفیت زندگی و رضایتمندی ضروری می‌دانند. کیفیت زندگی از لحاظ عینی شامل: محیط طبیعی به‌منزلة بستر، کیفیت ساخت‌وسازهای شهری، اقتصاد، امکانات رفاهی و تعاملات اجتماعی و… است. از لحاظ بعد ذهنی شامل: جنبه‌های معنوی، روحی و روانی فرد است. ارتقاء کیفیت زندگی در فضاهای شهری با ساماندهی این ابعاد و شاخص‌ها، موجب آسایش و آرامش جامعه می‌شود. هدف این پژوهش ارزیابی کیفیت زندگی در ابعاد کالبدی، اجتماعی-فرهنگی و اقتصادی به‌منظور دستیابی به راهکارهای ارتقای کیفیت زندگی منطقة ۱۱ شهرداری تهران است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای SPSS و Excel و در بخش استنباطی و تحلیل‌های آماری t-test تک‌نمونه‌ای و آزمون پیرسون انجام شده است. تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران ۴۰۰ نفر از شهروندان منطقة ۱۱ شهر تهران و به‌صورت تصادفی ساده است. یافته‌های حاصل از تجزیه‌وتحلیل پرسشنامه نشان می‌دهد که کیفیت زندگی شهری این منطقه از نظر بعد اقتصادی، ۵۸ درصد در سطح متوسط و در بعد اجتماعی-فرهنگی ۵۳ درصد در سطح متوسط و در بعد کالبدی ۶۴ درصد وضعیت متوسط دارد.
مقاله ۲ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
تحلیل وضعیت برخورداری نظام شهری استان کرمانشاه از شاخص خدمات شهری با استفاده از مدل‌های تاکسونومی، تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای | علی فتحی؛ سید مهدی موسی کاظمی؛ شاه بختی رستمی؛ اسماعیل علی اکبری
زمینة اصلی فعالیت شهرداری‌ها خدمات‌رسانی عمومی به شهروندان است که شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها از جمله بهداشت، سلامت، امنیت و عمران می‌شود. با این حال، بخش‌هایی از وظایف شهرداری‌های استان کرمانشاه به دلیل روشن‌نبودن قوانین مربوط مغفول مانده است. ضعف برنامة مدون و دقیق به همراه توزیع تسهیلات و خدمات که تنها با تصمیمات شخصی مدیران یا کارشناسان متناسب و مطابق است، از دیگر ضعف‌های گریبانگیر شهرداری‌های این استان به‌شمار می‌آید؛ بدین‌ترتیب این نوع بی‌عدالتی و شکاف درخصوص برخورداری یا عدم برخورداری شهرهای مختلف در دستیابی به خدمات موردنیاز شهروندان سبب ایجاد نوعی بی‌تعادلی در توزیع فضایی نظام شهری استان شده است. در این مقاله ابتدا وضعیت نظام شهری استان از نظر جمعیتی بررسی، سپس براساس شاخص‌های اصلی خدمات شهری، میزان برخورداری شهرهای استان کرمانشاه به نسبت میزان جمعیت آن‌ها سنجیده می‌شود. برای این کار از مدل‌های رایج در برنامه‌ریزی مانند تاکسونومی و تحلیل عاملی رتبه‌بندی استفاده شده است. شهرهای استان نیز با استفاده از مدل خوشه‌ای در ۵ دسته (کاملاً برخوردار تا برخورداری خیلی ضعیف) طبقه‌بندی شده‌اند.
مقاله ۳ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
شناسایی کانون‌های محرک توسعۀ خلاق در بافت تاریخی با رویکرد گردشگری (مطالعۀ موردی: منطقۀ ۱۲ شهر تهران) | ابوالفضل مشکینی؛ نرگس احمدی فرد؛ علی موحد
نظریة شهر خلاق پارادایم برنامه‌ریزی در زمانه‌ای است که جهانی‌شدن وجوه مختلف زندگی بشری از مهم‌ترین مشخصه‌های آن به‌شمار می‌رود و در آن اهمیت روزافزون خلاقیت و فرهنگ در اقتصاد و البته ضرورت نیاز به مکان و فضاهای خاص و نشان‌مند وجود دارد. بدون شک بافت‌های تاریخی منابع سرشار میراث و محلی مناسب برای به‌کارگیری رویکرد شهر خلاق هستند. نظریة شهر خلاق و پیدایش سیاست‌گذاری‌های مداخله‌گر در بافت‌های تاریخی، به‌دلیل توجه متناسب به ابعاد اقتصادی-اجتماعی و ظرفیت‌های محلی در میان سیاست‌گذاران و متخصصان شهری با استقبال گسترده‌ای مواجه شده است. در چنین فضایی آنچه توانست به‌عنوان بازیگر جدید عرصة اقتصاد و مدیریت شهری نقش بازی کند، سیاست‌های فرهنگی بود که در آن، قلمروهای عمومی و کانون محرک توسعه هدف‌گذاری اصلی برای تحولات آینده شهرها قلمداد می‌شد؛ بدین منظور در این مقاله سعی شده است با تأکید بر فعالیت‌های گردشگری و با بررسی نظریات نوین توسعة خلاق، پهنه‌های محرک توسعة بافت تاریخی منطقه بررسی و شناسایی شود. الگوی تحقیق مورد نظر توصیفی، تحلیلی و اکتشافی است. در روش انجام تحقیق نیز از مدل سنجش قابلیت اراضی و تصمیم‌گیری چندمعیاره، همچنین تلفیق آن‌ها با فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP و منطق ارزش‌گذاری لایه‌ها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که به محدودة میدان فردوسی، میدان بهارستان و پارک شهر به‌عنوان محدوده‌های محرک توسعه توجه شده است.
مقاله ۴ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
ارزیابی کیفیت نورپردازی پیاده‌روها و تأثیر آن بر امنیت ادراک‌شدۀ شهروندان (مطالعۀ موردی: منطقۀ گردشگری شورابیل) | لیلا صیاد بیدهندی؛ یاسر قلی پور؛ سلمان فیضی
یکی از نیازهای اساسی انسان‌ها احساس امنیت و ایمنی است. حتی در عصر حاضر نیز که در مقایسه با دوره‌های قبل عصر فناوری محسوب می‌شود، بیشتر مباحث مطرح در روزنامه‌ها، اخبار رادیو و تلویزیون و سایر منابع اطلاعاتی به‌گونه‌ای بر محور امنیت قرار دارد. در جامعة مدرن امروز نورپردازی فضای شهری به‌طور اعم و پیاده‌روها به‌طور اخص، به نیازی متداول مبدل شده است. بهبود کیفیت و کمیت نورپردازی فضاهای پیاده یکی از مهم‌ترین و قابل‌اتکاترین راهبردها برای طراحی محیط به‌منظور کاهش وقوع جرم و درنهایت بهبود حس امنیت در فضاهای عمومی به‌شمار می‌رود. هدف تحقیق حاضر بررسی کیفیت نورپردازی پیاده‌روها در محدودة منطقة گردشگری شورابیل در شهر اردبیل است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بر توزیع پرسشنامه محقق ساخته (پیمایش) و نوع تحقیق کاربردی مبتنی است. جامعة آماری نیز شامل شهروندانی است که در ساعات شبانه این منطقه را برای پیاده‌روی انتخاب می‌کنند. حجم نمونه براساس جدول مورگان ۱۴۸ نفر است و پرسشنامه‌ها با روش نمونه‌گیری هدفمند توزیع شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS22 انجام شده و برای تحلیل فرضیات از آزمون‌های ناپارامتری فریدمن (تحلیل واریانس دوطرفه)، همچنین آزمون‌های یومن وایت‌نی، ۲X تک‌متغیره، همبستگی تاوی-بی‌کندال و کروسکال والیس استفاده شده است.
مقاله ۵ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
طبقه‌بندی و شناسایی تغییرات اراضی ساخته‌شده با استفاده از تصاویر سنجش‌ازدور | کیوان عزی مند؛ عطاءاله عبدالهی کاکرودی؛ مجید کیاورز مقدم
در پی شهرنشینی بی‌سابقه در دهه‌های گذشته و افزایش جمعیت شهرها، چشم‌اندازهای طبیعی در حال تبدیل‌شدن به چشم‌اندازهای انسانی است و فضاهای باز شهری به اراضی ساخته‌شده مبدل شده است. در این بین، تغییرات کاربری اراضی مدیران شهری را مجاب می‌کند که همواره اطلاعات به‌روزی از این تغییرات داشته باشند تا بتوانند دربارة مدیریت شهری سریع‌تر تصمیم‌گیری کنند. هدف از انجام این مطالعه طبقه‌بندی اراضی ساخته‌شده و شناسایی میزان تغییرات این اراضی در شهر تهران است. همچنین این مطالعه به بررسی و عملکرد هفت شاخص طیفی به‌منظور طبقه‌بندی و تشخیص تغییر اراضی ساخته‌شده با استفاده از تصاویر ماهوارة لندست ۷ سنجندة ETM + و تصاویر ماهوارة لندست ۸ سنجندة OLI / TIRS می‌پردازد. محدودة مورد مطالعه در این تحقیق شهر تهران با وسعت ۶۸۹۹۵ هکتار است. روش انجام این تحقیق نیز بدین گونه است که ابتدا برای جداسازی سطوح دارای آب از سطوح بدون آب بر روی تصاویر، از شاخصMNDWI و روش آستانه‌گذاری اتسو استفاده شده است. پس از آن به‌منظور توجه مطلق بر مناطق بدون آب، یک ماسک آب تولید، و برای پوشاندن آب در تمام تصاویر به‌کار رفته است. درنهایت با استفاده از روش اتسو برای تمامی شاخص‌ها اراضی ساخته‌شده و ساخته‌نشده از یکدیگر جدا و طبقه‌بندی شده‌اند.
مقاله ۶ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
بومی سازی الگوی شهرهای حساس به آب (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران) | خلیل کلانتری؛ گلشن همتی؛ محمود جمعه پور
افزایش چشمگیر جمعیت کرة زمین و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع محیط‌زیست برای تأمین نیازهای اقتصادی تأثیر خاص خود را در رابطه با منابع آب بر جای گذاشته است. ایران نیز از این شرایط مستثنا نیست و رشد شهرنشینی در آن، به‌ویژه کلان‌شهرهایی نظیر تهران مانع از این شده است که تدابیر لازم برای حفاظت از محیط‌زیست شهری و منابع آبی درنظر گرفته شود. اکنون به‌خوبی پذیرفته شده که رویکرد مدیریت سنتی آب شهری برای پرداختن به مسائل پایداری فعلی و آینده مناسب نیست و به تغییرات اساسی در تمام ابعاد نیازمند است. در همین راستا مفهوم نسبتاً جدیدی در زمینة مدیریت آب شهری با عنوان شهرهای حساس به آب مطرح شده است که به ارائة راه‌حل اکولوژیکی برای دستیابی به پایداری در توسعة شهری می‌پردازد. تحقیق حاضر به‌دنبال بومی‌سازی الگوی شهرهای حساس به آب و مشخص‌کردن جایگاه تهران نسبت به شهری حساس به آب است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها ابتدا به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی بوده و پس از تدوین دو نمونه پرسشنامه که یکی به روش مقایسة زوجی و دیگری براساس طیف لیکرت طراحی شده، در میان ۳۰ تن از متخصصان امور آب و شهرسازی از طریق پیمایشی تکمیل شده است.
مقاله ۷ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۵
پایش روند تغییرات پوشش زمین در شهر کرمانشاه با مدل CA مارکوف | علی اکبر شمسی‌پور؛ سوسن حیدری؛ کیوان باقری
برنامه‌ریزی‌های مختلف و توسعة پایدار شهری، مستلزم ارزیابی و پیش‌بینی صحیح مقادیر تغییرات کاربری اراضی نواحی شهری است. همچنین پایش تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و پیش‌بینی این تغییرات با مدل‌سازی و اتخاذ سیاست‌های مدیریتی مؤثر، در راستای برنامه‌ریزی مطلوب شهری قرار دارد. هدف این پژوهش، پایش، شبیه‌سازی و پیش‌بینی گسترش شهر کرمانشاه با ترکیب مدل سلول خودکار، زنجیره‌ای مارکوف و رگرسیون لجستیک است. با این هدف نخست نقشه‌های کلاس‌های پوشش زمین کرمانشاه با استفاده از تصاویر چندزمانة ماهواره‌ای لندست سال‌های ۱۹۸۵، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۳ تهیه، سپس صحت‌سنجی نقشه‌ها و آشکارسازی تغییرات انجام شده است. آشکارسازی تغییرات دورة اول (۲۰۰۰- ۱۹۸۵) و دورة دوم (۲۰۱۳- ۲۰۰۰) نشان می‌دهد که در سه دهة اخیر نواحی شهری به مقدار ۶۵۴۱ هکتار افزایش داشته است. براساس این تغییرات و انتخاب ۷ معیار مؤثر در رشد و توسعة شهر، مدل‌سازی پتانسیل تبدیل کاربری برای سال ۲۰۱۳، با استفاده از روش رگرسیون لجستیک انجام شد. درادامه، برای کالیبره‌کردن مدل CA مارکوف، نقشة کاربری سال ۲۰۱۳ استفاده شد سپس با روش زنجیرة مارکوف برآورد احتمال میزان تغییرات و توزیع مکانی آن‌ها برای سال ۲۰۲۶، و نقشة کلاس‌های پوشش زمین برای چشم‌انداز ۲۰۲۶ با مدل زنجیرة CA مارکوف پیش‌بینی شد. نتایج آن هم نشان می‌دهد که به ترتیب مقدار زیادی از مساحت کلاس‌های مناطق کوهستانی، پوشش گیاهی، صخره‌ای و سطوح آبی به کاربری شهری تبدیل خواهند شد.
