تأليفاتمجلاتمجله علمی منظرمقالات
مجله علمی منظر شماره ۲۵ زمستان ۱۳۹۲ (۲)
فهرست مقالات در نشریه علمی منظر شماره ۲۵ (بخش۲)
۹-ضرورت نشر فرهنگ نوسازی شهری در ایران | محمد سعید ایزدی
۱۰-بیانیه تحلیلی ویژهنامه “رویکرد استراتژیک، ضرورت موفقیت نوسازی شهری” | سید امیر منصوری
۱۱-آسیبشناسی نوسازی شهری در ایران | علیرضا عندلیب
۱۲-نقش مقررات درتحقق نوسازی شهری | مشیتاله نوروزی
۱۳-چرایی پیدایش و گسترش بافتهای فرسوده | شریف مطوف
۱۴-راهکارهای مؤثر بر افزایش هویت، نظارت و امنیت اجتماعی در نوسازی بافتهای فرسوده شهری | کاوه حاجی علیاکبری
۱۵-سیاست شهری، نوسازی شهری، برابری سرزمینی : ماهیت مسئله چیست؟ | سیده نفیسه موسویان
۱۶- سبقت نوسازی از فرسودگی | ریحانه حجتی
چکیده مقاله ۹ نشریه مجله علمی منظر شماره ۲۵
چکیده مقاله ۱۰ مجله علمی منظر شماره ۲۵
بیانیه تحلیلی ویژهنامه “رویکرد استراتژیک، ضرورت موفقیت نوسازی شهری” | سید امیر منصوری
نوسازی شهری در هر یک از بافتهای مشکلدار اعم از فرسوده، تاریخی، حاشیهنشینی و غیررسمی مسئلهای چندبعدی و پیچیده است که انتظار راه حل خطی و ساده برای آن نمیتوان داشت. علیرغم عزم سیاسی دولتهای مختلف در حل مشکل بافتهای مسئلهدار، موفقیت کمی در این زمینه حاصل شده است. در سه دهة اخیر، سرعت رشد بافتهای مشکلدار شهری در کشور بیشتر از نوسازی آنها بوده است. در نتیجه بحران ناشی از شکاف میان بافتهای مسئلهدار و متعارف شهری روز به روز دامنهدارتر میشود.
در سالهای پس از جنگ و شروع فعالیتهای بازسازی، فضای توجه به نوسازی و بازسازی شهری در ایران توسعه یافت. وقوع زلزلههای پیدرپی در نقاط مختلف کشور، ضرورت نوسازی بافتهای فرسوده را بیش از پیش عیان ساخت. در این راستا شرکت عمران و بهسازی در وزارت مسکن و نوسازی شهری در بسیاری از شهرداریهای کشور تشکیل شد. ضرورت نوسازی فوری با تعیین مهلتهای غیرممکن در برنامههای توسعه کشور مورد تأیید قرار گرفت.
در یک دهة گذشته، نوسازی شهری در کانون توجهات فعالیتهای عمران شهری بوده است. کتابهای زیادی درباره شیوه نوسازی و مداخله در بافتهای فرسوده منتشر شده و امروزه ایران با اخذ رویکردهای چندجانبه در زمره کشورهایی قرار میگیرد که ادبیات نوسازی را به نحو نسبتاً فنی میشناسد. با این همه نتایج روند نوسازی مقبول نیست. چرا؟ این پرسش با متخصصان در میان گذارده شد.
در سالهای پس از جنگ و شروع فعالیتهای بازسازی، فضای توجه به نوسازی و بازسازی شهری در ایران توسعه یافت. وقوع زلزلههای پیدرپی در نقاط مختلف کشور، ضرورت نوسازی بافتهای فرسوده را بیش از پیش عیان ساخت. در این راستا شرکت عمران و بهسازی در وزارت مسکن و نوسازی شهری در بسیاری از شهرداریهای کشور تشکیل شد. ضرورت نوسازی فوری با تعیین مهلتهای غیرممکن در برنامههای توسعه کشور مورد تأیید قرار گرفت.
در یک دهة گذشته، نوسازی شهری در کانون توجهات فعالیتهای عمران شهری بوده است. کتابهای زیادی درباره شیوه نوسازی و مداخله در بافتهای فرسوده منتشر شده و امروزه ایران با اخذ رویکردهای چندجانبه در زمره کشورهایی قرار میگیرد که ادبیات نوسازی را به نحو نسبتاً فنی میشناسد. با این همه نتایج روند نوسازی مقبول نیست. چرا؟ این پرسش با متخصصان در میان گذارده شد.
چکیده مقاله ۱۱ مجله علمی منظر شماره ۲۵
آسیبشناسی نوسازی شهری در ایران | علیرضا عندلیب
نوسازی بافتهای فرسوده شهری در ایران، به دلیل گستردگی فرسودگی بافتها در سطح سرزمین و سانحهخیز بودن آن از اولویتهای اصلی برنامهریزی و مدیریت امروز کشور است. طی سالهای مدید، ضعف مدیریتی و اجرایی در نبود دانش مرتبط با نوسازی و ناشناخته بودن تجارب موفق در فضای اجتماعی و سیاسی کشور به تداوم رکود نوسازی منجر شده است. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، با تکیه بر تجارب میدانی، به آسیبشناسی و بررسی موانع و محدودیتهای عدم تحقق نوسازی بافتهای فرسوده شهری که عمدتاً شامل ساماننیافتگی و دید پروژهمحور در فضای نوسازی شهری و دید محدود و بخشینگر در شرایط فعلی کشور است، میپردازد. در جستجوی راهکارِِِِِِ برونرفت از وضع موجود، به رغم آنکه شهرهای کشور با پهنههای وسیعی از بافتهای فرسوده مواجه هستند، بزرگترین “فرصت” آنها همین بافتها است. از این روی اقتضا دارد پدیدة “نوسازی” به عنوان یک “ارزش استقراری و استمراری” مخاطبین خود را بشناسد، چراکه همین “فرصت بزرگ” چنانچه در اثر فقدان شناخت علل تأخیر در نوسازی و آسیبشناسی آن و اعمال مدیریتهای سلیقهای در اختیار مخاطبین حقیقی خویش قرار نگیرد، قطعاً در مسیر ضعف تحلیل به “ضد ارزش” و “تهدید” تبدیل خواهد شد. یافتههای این مطالعه نشان میدهد فرسودگی در شهر، مولود شرایط و سازمان حاکم بر شهر و توزیع نامناسب فرصتهای برابر در برخورداری از محیط زیست مناسب در هر یک از قطبهای توسعه شهری بوده و توقف روند آن و”نوسازی پیشرو و اثربخش” در گرو تغییرات کلان، در این گرایشها و کلیه بخشهای مرتبط است.
چکیده مقاله ۱۲ مجله علمی منظر شماره ۲۵
نقش مقررات درتحقق نوسازی شهری | مشیتاله نوروزی
مجموعه قوانین، مقررات و رویههای قانونی مرتبط با نوسازی شهری را میتوان به عبارت ساده و مختصر «نظام حقوقی نوسازی شهری» نامید. در این مقاله اصطلاح نظام حقوقی نوسازی شهری به همین معنی مورد استفاده قرار گرفته است.
امروزه وجود سازوکارهای قانونی و حقوقی برای تمامی فعالیتهای اجتماعی به ویژه آن دسته از اقداماتی که با حقوق مردم سرو کار دارد به عنوان یکی از مؤلفههای انکارناپذیر فعالیتهای اجتماعی به شمار میآید. تمهید بستر قانونی و حقوقی لازم برای تحقق و پیادهسازی نوسازی شهری نیز از این قاعده مستثنی نیست.
متأسفانه برخی از متولیان امور در فعالیتها و اقدامات اجتماعی خود، معمولاً نگاه سختافزاری به موضوعات اجتماعی داشته و به صرف تأمین بودجه، ابزارها و وسایل مورد نیاز، نیروی انسانی و حداکثر با انجام مطالعات اجتماعی و امکانسنجی متداول، عملیات اجرایی مربوط به طرحها و اقدامات اجتماعی را بدون توجه به ظرفیتهای حقوقی و محدودیتهای قانونی آغاز میکنند. این عادت که متأسفانه در برخی از حوزهها تبدیل به رویه شده است، آثار و تبعات بسیار زیانباری را برای مردم و دستاندرکاران اجرای طرحها در پی داشته و خواهد داشت.
طرحهای نوسازی شهری علاوه بر پیوستهای رایج فعلی، به طور اساسی نیازمند پیوستهای حقوقی و قانونی هستند. این پیوستها باید با توجه به امکانات و مجوزهای قانونی از یک سو و از سوی دیگر با رعایت محدودیتها و ممنوعیتهای حقوقی تهیه و تنظیم شود تا پشتوانه حقوقی و قانونی لازم برای اجرای طرح و نیز حمایتهای قانونی لازم برای مجریان را فراهم سازد. تحقق چنین ویژگی در پیوستهای حقوقی و قانونی نیازمند آن است که پیوستهای مذکور توسط حقوقدانان آشنا به مقوله نوسازی شهری تهیه و ارایه شود.
امروزه وجود سازوکارهای قانونی و حقوقی برای تمامی فعالیتهای اجتماعی به ویژه آن دسته از اقداماتی که با حقوق مردم سرو کار دارد به عنوان یکی از مؤلفههای انکارناپذیر فعالیتهای اجتماعی به شمار میآید. تمهید بستر قانونی و حقوقی لازم برای تحقق و پیادهسازی نوسازی شهری نیز از این قاعده مستثنی نیست.
متأسفانه برخی از متولیان امور در فعالیتها و اقدامات اجتماعی خود، معمولاً نگاه سختافزاری به موضوعات اجتماعی داشته و به صرف تأمین بودجه، ابزارها و وسایل مورد نیاز، نیروی انسانی و حداکثر با انجام مطالعات اجتماعی و امکانسنجی متداول، عملیات اجرایی مربوط به طرحها و اقدامات اجتماعی را بدون توجه به ظرفیتهای حقوقی و محدودیتهای قانونی آغاز میکنند. این عادت که متأسفانه در برخی از حوزهها تبدیل به رویه شده است، آثار و تبعات بسیار زیانباری را برای مردم و دستاندرکاران اجرای طرحها در پی داشته و خواهد داشت.
طرحهای نوسازی شهری علاوه بر پیوستهای رایج فعلی، به طور اساسی نیازمند پیوستهای حقوقی و قانونی هستند. این پیوستها باید با توجه به امکانات و مجوزهای قانونی از یک سو و از سوی دیگر با رعایت محدودیتها و ممنوعیتهای حقوقی تهیه و تنظیم شود تا پشتوانه حقوقی و قانونی لازم برای اجرای طرح و نیز حمایتهای قانونی لازم برای مجریان را فراهم سازد. تحقق چنین ویژگی در پیوستهای حقوقی و قانونی نیازمند آن است که پیوستهای مذکور توسط حقوقدانان آشنا به مقوله نوسازی شهری تهیه و ارایه شود.
چکیده مقاله ۱۳ مجله علمی منظر شماره ۲۵
چرایی پیدایش و گسترش بافتهای فرسوده | شریف مطوف
فرسودگی بافتهای شهری یکی از معضلاتی است که از گذشتههای دور شاهد آن هستیم، اما در چند دهة اخیر، ابعاد گستردهتری پیدا کرده است. اقدامات گوناگونی که به صورت نوسازی بافتهای فرسوده شهری در جهان و از جمله در ایران صورت گرفته است، نتایج ناموفق یا با موفقیت کمتری داشته است. اینکه “فرسودگی چیست؟” و “نوسازی بافتهای فرسوده به چه معنی است؟” پرسشهایی است که همواره پیش روی پژوهشگران بوده است. مطالعات نشان میدهد اقداماتی که تاکنون انجام شده است، نتوانسته نیازهای نوسازی بافتهای فرسوده شهری را پاسخ گوید.
هدف این مقاله، به چالش کشیدن مسایل مربوط به فرسودگی و نوسازی و کوشش در جهت یافتن پاسخ پرسشهای مطرح شده در بالا است. با دید انتقادی به رویکردهایی که تاکنون نسبت به فرسودگی و نوسازی بافتهای شهری ارایه و به آنها عمل شده است، این مسئله بیش از پیش عیان میشود که درک درستی از فرسودگی و نوسازی وجود ندارد.
نتایج حاصل از پژوهش چندساله که بخشی از آن در این مقاله بیان شده، نشان میدهد هم پدیدة فرسودگی و هم برنامه نوسازی نیازمند تغییر روش و نگرش از تفکر جزءنگر به تفکر کلنگر است تا درک درستی از نوسازی حاصل شده و اقدامات صورت گرفته مفید واقع شود. در این رابطه، “فرسودگی” را پدیدهای بسیار پیچیده میدانیم که برحسب شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی یک جامعه تغییر میکند. “نوسازی” نیز به عنوان برنامه پیشگیری، کاهش اثرات و بازگرداندن بافت شهری فرسوده به حالت کارآمد، در صورتی شناخته میشود که ترمیم شبکههای آسیبدیده اجتماعی و اقتصادی و برقراری مجدد جریانهای قطع شده را انجام دهد.
هدف این مقاله، به چالش کشیدن مسایل مربوط به فرسودگی و نوسازی و کوشش در جهت یافتن پاسخ پرسشهای مطرح شده در بالا است. با دید انتقادی به رویکردهایی که تاکنون نسبت به فرسودگی و نوسازی بافتهای شهری ارایه و به آنها عمل شده است، این مسئله بیش از پیش عیان میشود که درک درستی از فرسودگی و نوسازی وجود ندارد.
نتایج حاصل از پژوهش چندساله که بخشی از آن در این مقاله بیان شده، نشان میدهد هم پدیدة فرسودگی و هم برنامه نوسازی نیازمند تغییر روش و نگرش از تفکر جزءنگر به تفکر کلنگر است تا درک درستی از نوسازی حاصل شده و اقدامات صورت گرفته مفید واقع شود. در این رابطه، “فرسودگی” را پدیدهای بسیار پیچیده میدانیم که برحسب شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی یک جامعه تغییر میکند. “نوسازی” نیز به عنوان برنامه پیشگیری، کاهش اثرات و بازگرداندن بافت شهری فرسوده به حالت کارآمد، در صورتی شناخته میشود که ترمیم شبکههای آسیبدیده اجتماعی و اقتصادی و برقراری مجدد جریانهای قطع شده را انجام دهد.
چکیده مقاله ۱۴
راهکارهای مؤثر بر افزایش هویت، نظارت و امنیت اجتماعی در نوسازی بافتهای فرسوده شهری | کاوه حاجی علیاکبری
مداخله دربافتهای فرسوده شهری در ایران با رویکرد کاهش آسیبپذیری در مقابل مخاطرات طبیعی برنامهریزی شده است؛ برهمین اساس شاخصهای شناسایی این محدودهها مبتنی بر ویژگیهای کالبدی است و اقدامات نیز با محوریت تخریب و نوسازی توسط مردم و حمایت دولت و شهرداریها صورت میگیرد. براساس رویکردهای موجود برنامهریزی و اجرا، حداقل دو تغییر در شرایط موجود انتظار میرود : بهبود شرایط مسکن و تأمین خدمات مورد نیاز. با توجه به غلبه سکونت در وضع موجود، برنامههای نوسازی مسکن دارای دامنه و ابعاد گستردهتری است. در خصوص ساخت مسکن نیز با وجود امکان به کارگیری رویکردهای مختلف در افزایش ایمنی مسکن در مقابل زلزله (بهسازی، مقاومسازی و …)، روش تخریب و نوسازی مجدد از شرایط مهیاتر و حمایتهای مشخصی در قوانین و ضوابط برخوردار است.
چکیده مقاله ۱۵
سیاست شهری، نوسازی شهری، برابری سرزمینی : ماهیت مسئله چیست؟ | سیده نفیسه موسویان
در وجود «مشکل حومهها» شکی نیست. از همین زاویه است که مجتمعهای بزرگ (Grandes ensembles)، از سالهای اولیه دهه ۷۰ میلادی در مطبوعات و مباحث سیاسی مورد گفتگو قرارگرفتهاند تا ضرورت طرح یک سیاست شهری برای حل این معضل را توجیه کنند. اما ماهیت این مسئله چیست؟ مشکلات عمومی واقعیات عینی نیستند، بلکه محصول ساختارهای اجتماعی و سیاسی هستند که از تعاملات پیچیده میان عوامل متعدد شامل نهادها، گروههای ذینفع و جنبشهای اجتماعی حاصل شدهاند. یک واقعیت اجتماعی، تنها در نتیجه یک فرایند فشرده سهگانه “نامگذاری، سرزنش (مقصر شناختن)، ادعا” است که تبدیل به یک مشکل عمومی میشود : نامگذاری تشخیص مشکل است، سرزنش، شناسایی علل مشکل ذکر شده و یا مقصرانی است که بتوان مشکل را به آنها نسبت داد و ادعا تدوین و انتشار برنامههای دادخواهیِ اصلاح و درمان است. برای اتخاذ سیاست شهری از ابتدا حالتهای متعدد و رقابتکنندهای از مشکل مطرح وجود دارد که هریک جهتگیریهای استراتژیک و اقدامات جداگانهای را سبب میشود. بحثهای مربوط به ماهیت مشکل و راهحلهای ممکن آن در حیطه فضای عمومی، بعد از تصویب قانون هدایت و برنامهریزی برای شهر و نوسازی شهری ۲۰۰۳ (معروف به قانون بُرلو) تقریباً به طور کامل از بین رفتند. نه سال بعد، با از هم پاشیدن ِتوهم یک راه حل کاملاً برنامهریزی شده، از سرگیری بحث ممکن و حتی ضروری میشود. این مقاله در این چشمانداز و با دو هدف ارایه میشود : روشن شدن رویکردهای مختلف به «مشکل محلهها» و پیشنهاد ابزارهای اقدام عمومی
چکیده مقاله ۱۶
سبقت نوسازی از فرسودگی | ریحانه حجتی
بیش از یک دهه است که نوسازی شهری به عنوان یکی از موضوعات مهم پیش روی مدیریت شهری ایران است. کتابها و مقالات زیادی در این زمینه نوشته شده و اقدامات فراوانی جهت نوسازی بافتهای فرسوده صورت گرفته است. در این میان علیرغم حجم زیاد برنامههایی که نوسازی شهری را هدف خود قرار دادهاند، شکاف بین روند رشد بافتهای فرسوده و نوسازی این بافتها، که از طریق مدیریت شهری و سازمانهای دولتی انجام میشود، در حال افزایش است و شاهد رقابت نفسگیر دو جریان فرسودگی و نوسازی هستیم ولی همچنان سرعت رشد فرسودگی از اقدامات نوسازی بیشتر است. این میزگرد به بحث پیرامون علت این جریان اختصاص یافت. در این میزگرد آقایان دکتر محمد سعید ایزدی، مدیر عامل شرکت عمران و بهسازی، دکتر فریبرز رئیسدانا متخصص اقتصاد و دکتر سید امیر منصوری سردبیر مجله در دو بخش به بحث درباره موضوع پرداختند