نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی 48 پاییز 1396 بخش 1
فهرست مقالات در نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
مقاله ۱ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
جایگاه ذکر در طراحی عناصر زیباسازی شهری؛ نمونه موردی: شهر قم | شهاب الدین همتی، محمد رضا بمانیان *، محسن کاملی
در ادوار مختلف نقش و اهمیت طراحی عناصر و المانهای شهری، در جهت ساماندهی فضا، زیباسازی و ارتقای تصویر ذهنی شهروندان، به اشکال گوناگونی مد نظر طراحان بوده است. ولیکن بسیاری از این عناصر و ایدهها، با هویت و آموزههای اسلامی مغایرت داشته و بر غفلت و توجه صرف به مادیات در فضاهای شهری تاکید داشتهاند. بدین جهت توجه به اصول و مبانی طراحی شهر اسلامی به طور عام و همچنین توجه و بکارگیری اصل ذکر (به عنوان یکی از صفات شهرسازی اسلامی) به طور خاص، در طراحی عناصر زیباسازی شهری ضروری به نظر میرسد. از این رو در نوشتار حاضر با روش تحقیق توصیفی، تحلیلی و اکتشافی، با بررسی و توصیف اهمیت ذکر و یاد خدا در شهر و طراحی عناصر شهری، به بررسی نمونهها و مصادیق این اصل خواهیم پرداخت؛ پس از تبیین اهمیت موضوع و شناسایی معیارها و بایستههای مورد نظر و تدوین مدل مفهومی، با کمک روش تحلیلی، تلاش در جهت تحلیل نمونههای موجود در شهر قم (۳۲ المان شهری)خواهیم نمود؛ در ادامه با استفاده از نتایج تحلیل مصادیق و مبانی نظری مطرح شده، و طرح پرسشنامههایی در راستای اهداف تحقیق، در جامعه آماری ۳۸۳ نفر جهت سنجش و ارزیابی سطح ادراک شهروندان (افراد عادی و متخصصان) از عناصر یاد شده در راستای ایجاد فضای ذکر پرداخته میشود.
مقاله ۲ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
درسها و آموزه های مهندسی جنگ در دفاع مقدس: الگوی مدیریت جهادی- علمی برای نوسازی بافت های فرسوده شهری | علیرضا عندلیب
تاریخ ایران، همواره سرشار از تجارب ارزشمندی است که در حوزههای گوناگون اقتصادی، اجتماعی، جنگ و دفاع، مدیریت، معماری و شهرسازی و نظایر آن مشهود است. انتقال این تجارب به نسلهای بعد و کاربست آموزههای حاصله، گام مهمی بهسوی اعتلای کشور محسوب میشود. دفاع مقدس، بهعنوان تجربهای موفق در مدیریت و حرکتی ملی، گنجینه پرباری است که بیش از سایرین ایفای نقش مینماید. تجربیات مهندسی جنگ در در این دوران، میتواند تاثیرات قابلتوجهی درعرصههای فعالیتی و مدیریتی کشور بهویژه مدیریت شهری و بالاخص نوسازی بافت فرسوده داشته باشد. این نوشتار با استناد به سابقه میدانی و مطالعات انجام شده توسط نگارنده، امکان مستندسازی وقایع را فراهم آورده و تکمیل مطالعات مرتبط با نوسازی بافتهای فرسوده شهری و غنابخشی به ظرفیت برنامهریزیهای نوسازی، با بهرهگیری از تجربیات مهندسی جنگ در ۸ سال دفاع مقدس، هدف تحقیق را تشکیل میدهد. یافتههای حاصل و مهمترین آموزههای برگرفته از مهندسی جنگ را میتوان در تبیین رویکردی جهادی- علمی در مدیریت نوسازی بافتهای فرسوده خلاصه نمود و ایمان، اعتقاد نسبت به حرکت جهادی، بهکارگیری علم و دانش تخصصی، تفکر پیشرو و اندیشه خلاق، مشارکت تعاملی، پایایی در مسیر عمل، یادگیری حین عمل و باز تعریف مبانی و تحول در شیوهها را عناصر اصلی این رویکرد برشمرد.
مقاله ۳ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
تاثیر ضابطه ۶۰% +۲ بر مسکن ردیفی متداول تهران | آزاده مهاجرمیلانی *، علیرضا عینیفر
تاریخ ایران، همواره سرشار از تجارب ارزشمندی است که در حوزههای گوناگون اقتصادی، اجتماعی، جنگ و دفاع، مدیریت، معماری و شهرسازی و نظایر آن مشهود است. انتقال این تجارب به نسلهای بعد و کاربست آموزههای حاصله، گام مهمی بهسوی اعتلای کشور محسوب میشود. دفاع مقدس، بهعنوان تجربهای موفق در مدیریت و حرکتی ملی، گنجینه پرباری است که بیش از سایرین ایفای نقش مینماید. تجربیات مهندسی جنگ در در این دوران، میتواند تاثیرات قابلتوجهی درعرصههای فعالیتی و مدیریتی کشور بهویژه مدیریت شهری و بالاخص نوسازی بافت فرسوده داشته باشد. این نوشتار با استناد به سابقه میدانی و مطالعات انجام شده توسط نگارنده، امکان مستندسازی وقایع را فراهم آورده و تکمیل مطالعات مرتبط با نوسازی بافتهای فرسوده شهری و غنابخشی به ظرفیت برنامهریزیهای نوسازی، با بهرهگیری از تجربیات مهندسی جنگ در ۸ سال دفاع مقدس، هدف تحقیق را تشکیل میدهد. یافتههای حاصل و مهمترین آموزههای برگرفته از مهندسی جنگ را میتوان در تبیین رویکردی جهادی- علمی در مدیریت نوسازی بافتهای فرسوده خلاصه نمود و ایمان، اعتقاد نسبت به حرکت جهادی، بهکارگیری علم و دانش تخصصی، تفکر پیشرو و اندیشه خلاق، مشارکت تعاملی، پایایی در مسیر عمل، یادگیری حین عمل و باز تعریف مبانی و تحول در شیوهها را عناصر اصلی این رویکرد برشمرد.
مقاله ۴ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
سنخیتشناسی عوامل تاثیرگذار بر «هویت و حس مکان» در سیر تحول «نظریه محله» با رویکرد فراتحلیل | زمزم زمانزاده دربان
سنخیتشناسی عوامل تاثیرگذار بر هویت و حس مکان از مقولات مهمی است که نقشی اساسی در ایجاد فضاهایی سرزنده و برخورداری از شرایط زیستی مطلوب برای شهروندان و ساکنان شهرها خاصه در مناطق کلانشهری دارد؛ چنانچه احراز هویت یک مکان این امکان را میدهد که فرد در آن فضا مطمئنتر و با آرامش بیشتر حرکت کند. در این مقاله بررسی این مووضع در روش «توصیفی- تحلیلی» مورد نظر بوده و عوامل احراز هویت حس مکان در ساختار محلات در پرتو «نظریه محله» معرفی شدهاند که روش «فراتحلیل» نیز درپی جمعبندی تحقیقات و نظریات موجود در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که شناخت، آشنایی و تسلط ذهنی بر هویت و حس مکان در فضا نهتنها نیروی زیادی برای ادراک طلب نمیکند بلکه آسودگی خاطر و احساس هویتمندی و حس مکان در استفاده از فضای محلات را بهدنبال دارد؛ چنانچه احساس کنشمندی و خوانایی فضا لازم و ملزوم این همانی با فضاست. در پایان نیز مولفهها و شاخصهای احراز هویت و حس مکان به اختصار مورد اشاره قرار گرفته است.
مقاله ۵ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
فراتحلیل مطالعات دلبستگی به مکان | محمود قلعه نویی، بهادر زمانی، سپیده پیمانفر
مفهوم دلبستگی به مکان، در مقایسه با سایر مفاهیم مورد استفاده در زمینه توصیف پیوند بین فرد و قرارگاه، بیشترین استعمال را دارد. که این موضوع به تنوع تعاریف، منجر گردیده و لزوم طبقه بندی نتایج مطالعات را میطلبد. پژوهش حاضر با هدف ترکیب کمی نتایج پژوهشهای انجام شده در زمینه «دلبستگی به مکان» اجرا شده است. تا از ترکیب این نتایج، شدت تأثیر هر یک از عوامل مؤثر بر سازه دلبستگی به مکان، از طریق اثر متوسط، محاسبه گردد و مؤثرترین عامل بر دلبستگی به مکان، از بین ۴ سنجه: هویت مکانی، وابستگی مکانی، علایق مکانی و پیوند اجتماعی با مکان، مشخص گردد. به منظور بررسی هدف اصلی تحقیق، روش فراتحلیل مورد استفاده قرار گرفته است و مقالات علمی و پژوهشی فارسی و انگلیسی منتشر شده، بدون اعمال محدودیت مکانی و زمانی، جامعه آماری پژوهش را تشکیل دادهاند.
مقاله ۶ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
بررسی لرزه زمین ساخت و خطر زمینلرزه در ساختمانهای شهر تهران به روش احتمالاتی | شهاب فهیم دانش، ناصر حافظی مقدس *، حسین صادقی، محمد غفوری
تهران به عنوان مرکز سیاسی و اداری کشور، تمرکز فعالیتهای اقتصادی و صنعتی، تراکم و تمرکز بالای جمعیت، تراکم و تمرکز بالای جمعیت، دسترسی به شبکهی حمل و نقل و راههای ارتباطی (مرکز تلاقی خطوط راهآهن، جادهای و هوایی)، تمرکز موسسات مالی و اعتباری و بانکی یکی از مهمترین استانهای کشور میباشد. گستره تهران که در کوهپایه جنوبی کوه های البرز مرکزی قرار گرفته یکی از لرزه خیزترین مناطق ایران محسوب می شود. فعالیت لرزه خیزی تهران و نواحی مجاور به دلیل چین خوردگی های البرز و گسل های موجود در این گستره می باشد. مطالعه حاضر، بر اساس اطلاعات موجود از چشمه ها، زلزله ها و پارامترهای لرزه خیزی مربوط به چشمه ها انجام شده است و بدیهی است که با وجود اطلاعات گسترده تر و وارد کردن داده های دقیقتر دستگاهی، شکل پهنه بندی لرزه ای تهران می تواند تغییر کند. در آخر با توجه به تعداد بسیار زیاد گسل ها در سطح تهران و سوابق تاریخی فعالیت این گسل ها به این نکته که روزی نه چندان دور تهران با زلزله عظیم مواجه خواهد شد پی می بریم.
مقاله ۷ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
بررسی ابعاد مرور زمان در دعاوی مربوط به حمل و نقل زمینی (شهری و بین شهری) | عباس احمدی *، ابراهیم تقی زاده
در غالب کنوانسیون های بین المللی حمل و نقل و مقررات داخلی کشورها، به منظور حمایت از طرفین، مرور زمان کوتاه برای دعاوی ناشی از حمل و نقل مقرر شده است، به نحوی که حصول مرور زمان به عنوان یکی از علل معافیت از مسئولیت متصدی حمل تلقی می شود. موضوع این نوشتار، بررسی ابعاد مختلف مرور زمان در مقررات حمل و نقل زمینی (ریلی و جاده ای شهری و بین شهری) ایران و برخی از کنوانسیون های مهم بین المللی حمل و نقل ریلی و جاده ای کالا و مسافر، یعنی سی ام آر، سی وی آر، سی آی ام و سی ای وی می باشد. ابعادی نظیر قلمرو، مدت، نقطه شروع، تعلیق، انقطاع مرور زمان مورد توجه این نوشتار می باشد. نتایج بررسی ها نشان می دهد بین کنوانسیون های مورد بحث در خصوص مقررات مرور زمان تشابهات زیادی وجود دارد، و همچنین بین کنوانسیون های مذکور و حقوق ایران، علی رغم وجود برخی تفاوتها، به عنوان مثال مرور زمان صدمات بدنی ناشی از حمل مسافر، در مجموع می توان گفت، بین حقوق ایران و کنوانسیون های مذکور در مقررات مرور زمان حمل و نقل کالا (نه مسافر) وجوه اشتراک مناسبی وجود دارد.
مقاله ۸ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
تحلیل نشانهشناختی بافت تاریخی کرمان برپایه ارتباط لایه های متن/ بافت | علیرضا غفاری
بافت تاریخی کرمان، مجموعه ارزشمندی از معماری و بافت شهری این مرزو بوم است که از جهت معماری و شهرسازی، خصوصیات قابل تاملی را دارد. از مسائل مطرح نشانه شناسی، چگونگی ارتباط لایههای نشانهشناختی معماری (متن/بافت) برپایداری و پویایی یا عدم پایداری سامانه ای معماری می باشد. دراین مقاله جهت تبیین این مسئله، ضمن تشریح مفاهیم نشانه شناسی شمایل، نماد و نمایه، رمزگانهای نشانه شناختی، زیبایی شناسی و اجتماعی که متاثر از مفاهیم فوق هستند، معرفی می گردند. سپس سه رویکرد مهم نشانه شناختی تحت عنوان مناسبات همنشینی و جانشینی و نشانه شناسی فرهنگی تبیین و مشخص خواهد شد که لایه های متشکل از رمزگان ها، چگونه تحت این رویکردها سبب قوام و پویایی یا زوال سامانه بافت معماری و شهری محدوده مورد مطالعه در بافت تاریخی کرمان خواهند شد.
مقاله ۹ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
مطالعه تطبیقی الگوهای جهانی گفتمان زیست محیطی با وضعیت ایران (با تاکید بر مدلهای هانیگن، هرندل و براون، برول) | امیر ملکی، صادق صالحی، علی ربیعی، رضا یازرلو
حفاظت از محیطزیست و پیشگیری از مخاطرات زیست محیطی از مهمترین برنامههای نهادهای سیاستگذاری در دنیای امروز محسوب میشود و به همین دلیل سیاستگذاریهای زیست محیطی در اولویت برنامههای نهادهای ملی و بینالمللی قرار گرفتهاست. در ایران، مجموعهای از مذاکرات نمایندگان مجلس در قالب طرحها و لوایح به موضوع محیطزیست پرداخته است. این مذاکرات معمولا تحت تاثیر رویکردهایی است که در جامعهشناسی محیطزیست، گفتمانهای زیستمحیطی نامیده میشوند. در این مقاله سعی شده است میزان انطباق مذاکرات زیست محیطی نمایندگان مجلس شورای اسلامی با الگوهای جهانی گفتمان زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد. تحقیق حاضر با رویکردی کیفی، مذاکرات نمایندگان مجلس شورای اسلامی را مورد بررسی قرار میدهد. روش مورد استفاده جهت تطبیق مذاکرات با الگوهای جهانی گفتمان زیست محیطی، روش اسنادی و تحلیل کیفی دادههاست، بدین گونه که اسناد و دادههای تحقیق،که شامل مذاکرات نمایندگان ۷ دوره اول مجلس شورای اسلامی میباشد، مورد مطالعه قرار گرفتند. بررسی مذاکرات نمایندگان نشان میدهد که بیشتر مذاکرات به ترتیب با الگوی برول و سپس هانیگن و نهایتا با الگوی هرندل و براون انطباق دارند، اما در عین حال مذاکراتی نیز وجود دارندکه متاثر از شرایط ایران بوده و انطباقی با الگوهای جهانی ندارند.
مقاله ۱۰ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۸
تدوین فرایند و شاخص های موثر بر گونهشناسی معماری با معیار ویژگیهای ترکیب-بندی (نمونه موردی: بناهای تاریخی شهر اراک) | علی مشهدی *، احمد امین پور
پژوهش حاضر تلاشی است برای تعیین شاخص های موثر در گونه شناسی معماری بطوریکه بتوان با تجریدی کردن این گونه ها، زمینه دستیابی به الگوهای مناسب و جامع طراحی معماری فراهم گردد. بدین منظور با استفاده از مطالعات اسنادی و روش توصیفی تحلیلی، انواع روش ها، معیارها و شاخص های گونه شناسی مورد تحلیل و نقد قرار گرفته و مبانی نظری پژوهش تدوین شده است. پژوهش حاضر نشان می دهد که هر کدام از روشها و شاخص های موجود در زمینه تیپولوژی به اندازه کافی جامع نبوده و ویژگیهای معماری گونه ها به طور کامل متاثر از شاخص ها نیستند بطوریکه نمونه های زیرمجموعه یک گونه خاص، رفتارهای متفاوتی را از نظر ویژگیهای معماری از خود نشان می دهند. بنابراین با هدف دستیابی به گونه کامل و حداکثر جامعیت در گونه شناسی به تدوین معیارها و شاخص های تیپولوژی مبتنی بر پارامتر تحت عنوان ویژگیهای ترکیب بندی معماری اقدام شده است. در فرایند گونه شناسی با معیار ویژگیهای ترکیب بندی هرکدام از نمونه ها از نقطه نظر شاخص های ترکیب بندی مورد آنالیز قرار گرفته و در ذیل زیرشاخص ها طبقه بندی می شوند سپس با روش تحلیلی مقایسه ای به تطبیق بین گروههای طبقه بندی شده پرداخته و گونه ها بر اساس اینکه نمونه های زیرمجموعه آن نسبت به هرکدام از زیرفاکتورها دارای حداکثر فراوانی باشند استخراج می شوند. نتایج تحقیق نشان می دهد با این روش به گونه هایی دست می یابیم که نمونه های متعلق به آن گونه دارای رفتاری یکسان نسبت به همه ویژگیهای معماری می باشند. نکته دیگر اینکه این روش قابلیت مرور فرایند دستیابی به گزینه ها و تولید مجدد گونه ها را دارد.