آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا – همدان
موقعیت : ایران ، همدان
وضعیت : ساخته شده
مساحت : ۳۰۹۰ مترمربع
مساحت زیر بنا : ۱۷۹۲ مترمربع
کاربری : آرامگاه
تاریخ ساخت : ۱۳۳۰
پیمانکار :شرکت نسبی مهندس ابتهاج و شرکا
درباره آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا
بنای یادبود شیخالرئیس ابن سینا فیلسوف، دانشمند و طبیب مشهور ایرانی است که در میدان بوعلی سینا در مرکز شهر همدان واقع شدهاست و این اثر در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۶۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست
مشخصات بنا
بنای آرامگاه تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است.
در طراحی این مجموعه از عناصری از هنر معماری سنتی ایرانی استفاده شدهاست. عناصری مانند برج، الهام گرفته از برج گنبد قابوس، باغچهها متأثر از باغهای ایرانی، آبنماها الهام گرفته از حوض خانههای سنتی و نمائی با روکار سنگهای حجیم و خشن خارا که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخهای باستانی ایرانیان است.
۱۲ ستون برج
به گفتهٔ سیحون (در کتاب نیم قرن آثار معماری و نقاشی سیحون) ۱۰ ستون ایوان نشانهٔ ده قرن پس از بوعلی ست (با توجه به اینکه ساخت این آرامگاه به مناسبت گرامیداشت هزاره بوعلی بود) و ۱۲ ستون برج نمادی از دوازده دانشی ست که بوعلی در روزگار خود بر همهٔ آنها چیره بود.
مقبره
مقبرهی ابن سینا در ضلع غربی خیابان بوعلی شهر همدان قرار گرفته است.این مکان روزگاری منزل ابوسعید دخدوک از دوستان ابن سینا بوده که اکنون نیز در کنار او به خاک سپرده شده است. این محل در آن زمان در کنار شهر قرار داشته و تا اواخر قرن سیزدهم هجری نیز معماری بنا همانند چهارطاقی کوچکی به عنوان مقبره بر مزار آن دو قرار داشته است.
بنای جدید آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا
اعضای انجمن آثار ملی ایران تصمیم گرفتند که بنای جدید آرامگاه بوعلی بر اساس معماری قدیم و جدید ساخته شود.
در نتیجه در خرداد ماه سال ۱۳۲۴، طراحی نقشهی این بنا بین مهندسان و فارغالتحصیلان رشتهی معماری به مسابقه گذاشته شد.بین طرحهای ارائه شده، طرح آقای مهندس «هوشنگ سیحون» مورد قبول جناب مهندس محسن فروغی و آندره گدار که جزو افرادی بود که زمان بسیاری را در ایران جهت شناخت معماری ایران سپری کرده و مدیر کل فنی موزهی باستان شناسی ایران بود واقع شد و به عنوان جایزه نیز اجرای این پروژه به ایشان واگذار شد.
در مورد طرح
طرح مزبور از «گنبد قابوس» یکی از عظیمترین شاهکارهای معماری عصر ابن سینا، مقبرهی قابوس ابن وشمگیر شاعر و خوشنویس اقتباس شده است که از امیران سلسله زیار و حاکم طبرستان و گرگان بود. اگرچه سبک معماری این دو بنا بسیار با هم تفاوت دارد ولی میتوان ایدهی اولیه معمار بنا را از این بنای باشکوه دانست.
طرح نهایی
در اواسط سال ۱۳۲۶ هجری شمسی، انجمن آثار ملی تصمیم به اجرای طرح ساختمان آرامگاه گرفت.
در آن هنگام مهندس سیحون برای تکمیل مطالعات خود به پاریس سفر کرده بود. پس از آگاهی از تصمیم انجمن در خرداد سال ۱۳۲۸، طرحهای اجرایی آرامگاه را به عنوان پایاننامه به دانشکده هنرهای زیبای پاریس ارائه و سپس در تیر ماه همان سال آن را برای اجرا به انجمن ارسال کرد.در اوایل سال ۱۳۲۸ بین انجمن آثار ملی ایران و شرکت ساختمانهای کشور (شرکت نسبی مهندس ابتهاج و شرکا) قرارداد قطعی ساختمان بسته شد و در خرداد ماه همان سال، کار بنای ساختمان آرامگاه آغاز شد.
مشخصات برج
ارتفاع هر پایهی برج از کف زیرین آرامگاه تا زیر گنبد، نزدیک به ۲۳ متر است.
پهنای (عرض) هر پایه در پایین ۱/۱۷ متر و در بالا ۹۲ سانتیمتر است. گنبد مخروطیشکل آن نزدیک به ۶ متر ارتفاع دارد. ارتفاع اطاق اصلی آرامگاه ۶/۱۰ و ارتفاع کلی بنا (از کف تا انتها) بیش از ۲۸ متر است.در میان ۱۲ پایه برج، تخته سنگ مرمر یکپارچهای به چشم میخورد که طول آن ۲/۵۵ و عرض آن بالغ بر یک متر است و کتیبهای به خط ثلث بر آن نوشتهاند.
دیوار های داخلی محوطه
در قسمت بالای دیوارهای داخلی محوطهی مربعشکل آرامگاه، بیست بیت قصیدهی معروف «عینیه» که از آثار ادبی شیوای ابن سینا در حکمت و فلسفه به شمار میآید و حکیم آن را در کمال فصاحت و بلاغت راجع به مراحل مختلف سیر روح انسانی و ارتباط آن با عالم جسمانی سروده است،بر روی ۴۰ لوح سنگی از سنگ مرمر هر کدام به طول ۱/۱۰ متر و عرض ۰/۵ متر به خط ثلث برجسته نوشته شده است.
تالارهای آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا
آرامگاه ابوعلی سینا دارای دو تالار شمالی و جنوبی است.
در حال حاضر تالار جنوبی به عنوان موزه، به محل نگهداری سکه، سفال، برنز و سایر اشیای کشف شده مربوط به هزارههای قبل از میلاد و دوران اسلامی اختصاص یافته و در تالار شمالی کتابخانهای مشتمل بر ۸ هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفههایی مربوط به آثار ابوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری میشود.در غرفه آثار بوعلی، عکسی از جمجمهی او در معرض دید گذاشته شده که گمان میرود به هنگام تخریب مقبرهی قدیمی تهیه شده است.