طراحی فضای آموزشی روستایی سیستان بلوچستان

طراحی فضای آموزشی روستایی سیستان بلوچستان (با رویکرد ارتقاء سطح فرهنگی و اقتصادی منطقه با استفاده از کشت پایا)
معمار: محسن خیرمند پاریزی، سید محمدحسین رحمتی

موقعیت: ایران، سیستان و بلوچستان
وضیعت: پیشنهاد رقابت
کاربری: آموزشی
همکاران طراحی: محسن خیرمند پاریزی، سید محمدحسین رحمتی، هانیه لطفی‌پور، زهرا حاتمی ، سحر وازپور، زینب نمازی و فاطمه عابدی
استاد راهنما : دکتر مهدی اخترکاوان
جوایز: برنده دوره ۳۳م جایزه انجمن معماری جهانی

مشخصات پروژه طراحی فضای آموزشی روستایی سیستان بلوچستان

گروه ما بر این اعتقاد است که کودکان آینده‌ جهان را می‌سازند اگر قرار است جامعه بشری پیشرفت کند و جهانی بهتر و زیباتر داشته باشیم باید فضای آموزشی مناسب برای شکوفایی استعداد‌ها در جای جای جهان طراحی و تاسیس شود. این طرح فقط یک مدرسه نیست به همین دلیل آن را فضای آموزشی روستایی نامگذاری‌ شده است.

این پروژه در واقع الگوی ساخت ساده، کم هزینه و دوستدار طبیعت برای بازسازی و بالابردن کیفیت ساخت روستا، فضایی برای برگزاری و گردهمایی مردم روستا و ایجاد حس همدلی و اتحاد در بین آنها، افرایش ارتباط مردم و ایجاد فرصت برای بالابردن سطح دانش فردی جامعه روستایی، پناهگاهی در برابر سوانح طبیعی و غیرطبیعی در کنار پیشرفت و شکوفایی استعداد‌های نسل جدید جامعه است.

استفاده حداکثری از امکانات آموزشی

توجه به حواس پنجگانه و استفاده حداکثری از امکانات آموزشی برای جذب بیشتر دانش‌آموزان و بالابردن بازده آموزشی و شکوفایی استعدادهای آنها در طراحی پروژه، توجه به آرامش و سلامت روحی و جسمی کاربران، طراحی کاشت با اصول آرماتوگرافی در کنار گیاهان  شفابخش در راستا بالا بردن سلامت عمومی جامعه، دعوت به فعالیت و تحرک با طراحی و ایجاد حس مکان در فضایی مناسب برای کاربران و همچنین تولید، 

استفاده از دانش بومی

جمع‌آوری، ذخیره و پاکسازی آب از مواردی است که در طراحی لحاظ شده است. زمانی که یک بنا با دانش بومی و علم معماری اما به دست مردم روستا ساخته می‌شود، فضایی که تک‌تک مردم در ساخت و استفاده از آن سهیم هستند در صورت بروز مشکل خود مردم روستا بدون نیاز به نیروی تخصصی توان تعمیر و حتی در صورت نیاز به فضای بیشتر توان توسعه فضایی آن بنا را دارند.

همچنین به دلیل ضعف طراحی و ساخت مسکن‌های روستایی، پس از اموزش و ساخت فضای آموزشی روستایی مردم روستا می‌توانند خانه‌های خود را نیز با همین فن سازه بازسازی کنند که این موضوع علاوه بر فرصت اشتغالزایی باعث افزایش امنیت و کاهش صدمات در سوانح احتمالی می‌شود.

مدرسه به عنوان یک پناهگاه

با توجه به فضای روستا و سوانح طبیعی مانند زلزله و به ویژه سیل حاصل از بارش و طغیان رودخانه‌های اطراف  در سالهای اخیر طراحی فضای آموزشی در سیستان و بلوچستان باید به صورتی باشد که علاوه بر حفظ امنیت دانش‌اموزان قابلیت استفاده به عنوان پناهگاه در مواقع اضطراری را داشته باشد.
به همین دلیل در اطراف محوطه از سیستم کیسه‌های سیل‌بند برای حفظ امنیت بنا، کاهش آسیب مالی و جانی در کنار پوشش‌ گیاهی اطراف ساختمان استفاده شده است.

طراحی با توجه به استفاده حداکثری از نور طبیعی در طرح یکی از راهکارهای صرفه‌جویی در مصرف انرژی است. استفاده از نمونه بتن عبور دهنده نور طراحی شده در دانشگاه قم برای کاهش استفاده از انرژی برق و جلوگیری از افزایش بی دلیل دما محیط به وسیله‌ی سیستم های روشنایی داخل بنا در ساعات روز و همچنین کاهش استفاده از سیستم های سرمایشی

افزایش آسایش و سلامت کاربران

استفاده از گیاهان شفابخش، جلوگیری و کاهش تاثیر عوامل کاهش آسایش کاربران مانند بادهای شدید، ریزگردها، حشرات و… به وسیله طراحی یکی دیگر از موارد مهم و مورد توجه در طراحی این طرح بوده است. استفاده از دیواره های مشبک حصیری برای جلوگیری از ورود ریز‌گردها ، طوفان های شن به بنا و تبدیل رطوبت هوا به آب مصرفی برای استفاده در فضا سبز و مصارف غیر آشامیدن. استفاده از لایه توری جهت جلوگیری از ورود حشرات و افزایش آرامش و سلامت دانش‌آموزان.

توجه به سیستم‌های اقلیمی گذشته

 استفاده و الهام‌گیری از سیستم‌های موفق گذشته یکی از راه‌های رسیدن به یک طرح موفق است. طراحی بازشوها با قابلیت کنترل میزان ورود نور به بنا طراحی بادگیر با توجه به اقلیم  در راستا تهویه هوای طبیعی و کاهش نیاز به استفاده از سیستم های تهویه و سرمایشی غیر طبیعی. استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی کم متناسب با اقلیم در راستا بالا بردن بازده بنا طراحی و استفاده از ایوان متناسب با شرایط آب و هوای و اقلیم گرم و مرطوب.

تولید کمپوست از زباله‌ها، برگ‌های درختان و… به وسیله فضاهای طراحی شده، جهت استفاده آن در فضای سبز محوطه و تقویت گیاهان در کنار تولید بیوگاز در طراحی استفاده شده است. این حرکت علاوه بر استفاده در این فضا می‌تواند عامل آشنایی سایر کشاورزان روستا شده و باعث ارتقا کشاورزی و اقتصاد روستا شود.

فضای دوستدار کودک در طراحی فضای آموزشی روستایی سیستان بلوچستان

زندگی جدید،

تبدیل زندگی روستایی به شهری، افزایش جمعیت و کوچک شدن فضا خانه ها، این شرایط اهمیت فضاهای آموزشی را بیشتر می‌کند. کودک محصول تعامل طبیعت-تربیت، وراثت-محیط و طبیعت-تجربه است. کلیه محیط‌هایی که کودکان در آن قرار دارند می‌بایست ارزش فراگیری داشته باشد. متاسفانه طراحان به طور فزاینده‌ای از غیرقابل درک بودن فضاهای زندگی خصوصاً فضاهای آموزشی برای کودکان صحبت می‌کنند.حداقل بخش‌های از فضاهای زندگی مانند فضاهای بازی و فضاهای آموزشی باید شرایط مناسب را برای تجربه کردن محیط در اختیار کودکان قرار دهند. تا آنان را برای ورود به زندگی در دوره‌های سنی بالاتر آماده سازد.

بازی کودک

آنچه برای بزرگسالان نوعی ریخت و پاش و بی‌نظمی است برای کودک بخش ضروری و مکمل رشد محسوب می‌شود. تلاش برای لمس و حس دنیا و تحت کنترل در آوردن و آشنا شدن با آن. بازی برای کودک وسیله‌ای برای بیان احساسات، کشف روابط و ارضا خود است. کودک در هنگام بازی تجربیاتی کسب می‌کند که علاوه بر لذت بردن از آن بدون اینکه به طور مستقیم درس داده شوند، فرآیند یادگیری نیز صورت می‌پذیرد.

نحوه طراحی فضاهای آموزشی برروی رفتار و میزان آموزش کودکان تأثیر می‌گذارد. کودکان در هر فضایی بازی می‌کنند، باید توجه داشت که مدرسه بعد از محیط خانه و محله اولین محیطی است که کودکان می‌شناسند و پس از خانه بیشترین زمان خود را درآن میگذرانند بنابراین باید طراح تمام فضا را در خدمت رشد کودک بکار برد.

اهمیت فضای باز در فضای آموزشی کودکان

بازی در فضای باز، سیستم ایمنی کودکان را بهبود بخشیده، فعالیت جسمانی آنان را ارتقاء داده، تخیل و خلاقیتشان را برانگیخته و از همه مهمتر، هنگام بازی که تمام حواسشان را به کار می گیرند، به آنان حس سرزندگی می بخشد. این مزایا شامل تقویت تفکر انتقادی و مهارتهای حل مساله و تاکید بر احترام به طبیعت و جانداران دیگر نیز می شود.

دقت در انتخاب کفپوش در طراحی فضای آموزشی روستایی سیستان بلوچستان

سطوح حیاط فضای آموزشی  باید ایمن باشند. معماران موظف هستند همواره در انتخاب کفپوش برای زمینهای بازی دقت کنند تا به کودکان اجازه دهد بدون مشکل و بدون ترس از صدمه بازی کنند. به کار بردن سطوح بتنی یا آسفالت غیر قابل قبول است، زیرا آنها ضربه گیر نیستند. کلوخ و چمن هم انتخابهای مناسبی نیستند، زیرا در حداقل حد ضربه گیری هستند. ما در این طرح از کفپوش های پلاستیکی بازیافتی ضربه گیر که می توانند به عنوان سطوح امن انتخاب شوند و دوام و همچنین قیمت مناسبی نیز دارند استفاده کرده ایم.

سیستم آبگرمکن خورشیدی بازیافتی

ساخت ابگرمکن خورشیدی به صورت بازیافتی و اموزش آن به روستاییان و دانش‌آموزان علاوه بر استفاده از آن و کاهش انرژی در ساختمان فضای آموزشی فرصت استفاده از این سیستم کم‌هزینه و دوستدار طبیعت را در سراسر روستا ایجاد میکند و حتی می‌تواند عامل اشتغالزایی در روستا شود.