فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی شماره ۱۳

فضای سبز شهری، از جمله کاربری‌هایی است که توزیع و پراکنش آن در سطح شهر اهمیت زیادی دارد. شهر اردبیل از جمله شهرهایی است که از توزیع مناسب فضای سبزندارد ، به طوری که سرانه اختصاص‌یافته برای هر نفر ۳/۷ مترمربع است و این رقم اختلاف آشکاری با شاخص‌های تعیین‌شده از سوی محیط‌زیست سازمان ملل متحد(۲۰ تا ۲۵ مترمربع برای هر نفر) دارد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف تحلیل ۴۴ محله شهر اردبیل با توجه به ۱۱ شاخص انتخاب‌شده طبق نظر کارشناسان، از نظر برخورداری از فضای سبز انجام شده است. رویکرد حاکم بر پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و از نوع کاربردی است. اطلاعات مورد نیاز از سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر اردبیل(۱۳۹۴) و برداشت میدانی بدست آمده سپس با بهره‌گیری از مدل های تصمیم‌گیری چند معیاره (تاپسیس، ویکور، الکتر و ساو) و تلفیق نتایج با روش کپلند به رتبه‌بندی ۴۴ محله شهر اردبیل از لحاظ میزان برخورداری از فضای سبز شهری انجام شده است. با توجه به نتایج به دست آمده، رتبه‌بندی محلات در چهار سطح (برخوردار، نیمه برخوردار، محروم و بسیار محروم) رتبه‌بندی شده است. با توجه به اینکه ۷ محله در سطح شهر اردبیل فاقد هرگونه فضای سبز بودند و بیشتر محلات شهر اردبیل از نظر برخورداری در سطح محروم قرار دارند می‌توان گفت پراکنش فضای سبز شهری در سطح شهر اردبیل نامتوازن و نامتعادل است.

 

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین چالش‌های فراروی کشورهای در حال توسعه، نداشتن درک درست و دقیق از پیامدهای احتمالی اجرای طرح‌ها و پروژه‌های توسعه است. بنابراین ارزشیابی اثرات راهبرد جابجایی و اسکان مجدد در نواحی روستایی، ضرورتی انکارناپذیر است. هدف از این پژوهش ارزشیابی اثرات اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و کالبدی- فضایی راهبرد اسکان مجدد بر روستاهای لرینی علیا و سفلی است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز آن به روش اسنادی و میدانی گردآوری شده است. جامعه آماری شامل شامل ۱۲۹ سرپرست خانوار بودند که با استفاده از روش کوکران، ۸۴ خانوار به‌عنوان نمونه و با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. داده‌های گردآوری شده با استفاده آزمون‌ t به‌وسیلۀ نرم‌افزار spss مورد تحلیل قرار گرفته است. سؤالات تحقیق این است که نگرش روستاییان نسبت به اجرای سیاست اسکان مجدد سکونتگاه‌های روستاهای مورد مطالعه (میزان ضرورت جابجایی و میزان رضایت از جابجایی) چیست و چه پیامدهایی را به‌دنبال داشته است؟ نتایج نشان می‌دهد که روستاییان میزان ضرورت جابجایی را با میانگین ۲۷/۴ (خیلی زیاد) و میزان رضایت از جابجایی را با میانگین ۸۸/۳ (زیاد) ارزشیابی نمودند. همچنین، بیشترین اثرات اسکان مجدد بر روستاها در مؤلفۀهای کالبدی- فضایی با میانگین ۰۸/۴ (در حد زیاد)، زیست‌محیطی با میانگین ۷۰/۳ (زیاد)، اجتماعی با میانگین ۴۳/۳ (زیاد) و اقتصادی با میانگین ۹۳/۲ (متوسط) بوده است که چارچوب نظری تحقیق را تشکیل می‌دهند.

 

فضاهای باز واقع در محلات مرکزی شهرها می‌تواند از مهمترین فضاهای قابل برنامه‌ریزی از منظر پدافند غیر عامل باشد، زیرا، این فضاها به دلیل عدم مالکیت خصوصی و تعلق آن به عموم ساکنان و یا ارگان‏های عمومی می‌تواند در مواقع بحرانی به منظور اهدافی مانند امداد رسانی، اسکان موقت و مانند آن نقش بسیار مهمی در کاهش آسیب‌پذیری‏ها داشته باشد.بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی و شناسایی محدودیت‏ها و توانایی فضاهای باز در منطقه ۱ تبریز از نظر چگونگی ترکیب توده و فضا، از منظر پدافند غیر عامل می‏پردازد. به همین منظور در این پژوهش برای پهنه بندی فضاهای مختلف بر مبنای آسیب‌پذیری و نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای مرتبط مانند۱۰ ARC GISو Auto cadو نرم افزار Excel استفاده شده است.نتایج و یافته‏های پژوهش بیانگر آن است که بیشتر محلات قدیمی منطقه ۱ تبریز از دیدگاه پدافند غیر عامل آسیب‏پذیری بوده و همچنین نحوه ی ساختار فضاهای باز در محدوده مورد مطالعه بر پایه چگونگی ترکیب توده و فضا، بیش از ۷/۱۱ درصد از سطح منطقه را برای مواقع بحرانی نامناسب نشان می‏دهد.