نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲

 

 

 

 

 

 

 

 

در چند دهۀ اخیر، کیفیت زندگی به عنوان یکی از موضوعات مورد علاقۀ بسیاری از علوم، مورد توجه محققان، برنامه‌ریزان و دولت‌ها قرار گرفته است. کیفیت زندگی دارای دو رویکرد اساسی عینی و ذهنی است. در این تحقیق کیفیت زندگی شهری با رویکرد ذهنی و با در نظر گرفتن شاخص‌های اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، کالبدی- محیطی و زیست‌محیطی بررسی شده و روش تحقیق توصیفی– تحلیلی است. یافته‌های حاصل از پرسش‌نامۀ میدانی با استفاده از میانگین و آزمون‌های آماری t تک‌نمونه‌ای، آزمون یومن– وایت نی، آزمون کولموگروف – اسمیرنوف تک‌نمونه‌ای و همچنین دونمونه‌ای و رگرسیون خطی چندمتغیره به کمک نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل از آزمون t تک‌نمونه‌ای نشان‌دهندۀ این است که شرایط کیفیت زندگی مهاجران در شهر رباط‌کریم پایین و کمتر از حد متوسط ارزیابی شده است. این نتایج نشان داد که پایین‌ترین میزان رضایت از کیفیت زندگی مربوط به جنبۀ اقتصادی و تفریح و اوقات فراغت است. همچنین با استفاده از مدل رگرسیون چندگانه، ۸۴% از بالا بودن کیفیت زندگی شهری ناشی از شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی است. نتایج نشان داد که متغیرهای اجتماعی فرهنگی با میزان ۸۸۴/۰ آثار بیشتری را در بالا رفتن میزان کیفیت زندگی در شهر رباط‌کریم دارند. در نتیجه، برای بهبود کیفیت زندگی مهاجران در سطح شهر رباط‌کریم برنامه‌ریزی در شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی بسیار تأثیرگذار است.

 

دریافت کامل مقاله

ارزیابی و رتبه‌بندی مکان مناسب احداث فروشگاه‌های زنجیره‌ای موجب کاهش هزینه‌های تردد درون‌شهری، صرفه‌جویی در زمان خرید شهروندان و کاهش حجم ترافیک می‌شود. یکی از مشکلات توسعۀ فروشگاه‌های زنجیره‌ای، نبود مکان‌های مناسب برای دسترسی سریع به دیگر خدمات شهری و فعالیت‌های مکمل است. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت نقاط انتخاب‌شده برای احداث فروشگاه‌های زنجیره‌ای در منطقۀ ۳ شهر رشت، با استفاده از مدل‌های تلفیقی TOPSIS-AHP است. روش بررسی این پژوهش مبتنی بر رویکرد توصیفی – تحلیلی است و در جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. در این پژوهش، ابتدا در چارچوب مدل AHP، از روش دلفی (Delphi) و از طریق مقایسه‌های زوجی (Pirewise) با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice نظر متخصصان دربارۀ ارجحیت و اولویت معیارها ارزیابی شد. بر این اساس ۱۱ شاخص (فاصله از فروشگاه‌های زنجیره‌ای موجود، فاصله از بازار و مرکز، فاصله از پارکینگ، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، فاصله از میدان‌های اصلی، فاصله از معابر اصلی و فرعی شهر، وجود اراضی بایر و فضاهای مناسب احداثی، ارتفاع از سطح دریا و شیب زمین) انتخاب شد. بر مبنای این معیارها ۱۵ نقطه در منطقۀ ۳ شهر رشت مشخص گردید و از ۱۵ نقطۀ پیشنهادی در منطقۀ ۳، ۵ نقطه (میدان گیل، میدان جانبازان، ساغری‌سازان، کوی قدس، کوی امام رضا) به علت نداشتن معیارهای لازم حذف شدند. در نهایت ۱۰ نقطه برای انتخاب مکان بهینۀ استقرار فروشگاه‌های زنجیره‌ای در منطقۀ ۳ انتخاب شدند.

 

 

امروزه یکی از اهداف عمدۀ برنامه‌ریزی شهرهای جدید، دستیابی به بیشترین مطلوبیت و رضایتمندی ساکنان در ابعاد گوناگون در این شهرها است. چرا که شهرهای جدید از امکانات و عوامل رشد مساوی در طول زمان برخوردار نبوده و نیستند و همین امر سبب به‌وجودآمدن تفاوت‌های آشکاری در کیفیت محیط زندگی آنها و مادرشهرها شده است. هدف از تحقیق حاضر سنجش شاخص‌های ذهنی و رضایتمندی از کیفیت محیط در شهر جدید پرند، به عنوان یکی از چهار شهر جدید پیرامون کلان‌شهر تهران و ارائۀ راهکارهای مناسب برای ارتقای شرایط کیفی سکونت در این شهر جدید است که تا به امروز کمترین میزان موفقیت را در جذب جمعیت کلان‌شهر تهران داشته است. برای دستیابی به اهداف پژوهش، یک پیمایش میدانی از ۳۷۰ نفر از ساکنان شهر جدید پرند انجام گرفت. شاخص‌های تحقیق با نگاه ذهنی به ابعاد کیفیت زندگی در ۵ بعد محیط اجتماعی، محیط اقتصادی، کیفیت مسکن، ارائۀ خدمات شهری و کیفیت دسترسی و حمل‌ونقل طبقه‌بندی و با استفاده از آزمون T-test تک‌نمونه‌ای، تحلیل رگرسیون چند متغیره، ضریب هم‌بستگی اسپیرمن (Spearman) و ضریب هم‌بستگی وی‌کرامر (Cramer’s V) در محیط نرم‌افزار SPSS تحلیل شد.

آسیب‌‌‌های اجتماعی یکی از محورها و مباحث اصلی مطالعات آسیب‌شناسی شهری در اغلب شهرها و کلان‌شهرهاست. این نوع آسیب‌‌‌ها دلایل، گونه‌‌‌ها و آثار و عوارض متعددی دارند و برنامه‌ریزی شهری نیز با هدف کاهش و کنترل آن، ناچار به اتخاذ رویکرد‌‌های متنوع و تحلیل‌‌‌های میان‌رشته‌‌‌ای است.
در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس موقعیت‌یابی مکانی (GPS) داده‌‌‌های اسنادی پایه، الگو‌‌های فضایی چهار آسیب اجتماعی (کارتن‌خوابی، تکدی‌گری، اعتیاد و کودکان خیابانی) با استفاده از GIS و روش‌های آماری و گرافیکی در منطقۀ پنج کلان‌شهر تهران مطالعه و تحلیل می‌شود. یافته‌‌‌ها نشان می‌‌‌دهد بستر فضایی- جغرافیایی شهر و ساختار‌‌های کالبدی و کارکردی بارگذاری‌شده در آن بر شکل‌گیری کانون‌‌‌های مکانی، محور‌‌های فضایی، شدت تراکم، دامنه و نحوۀ انتشار فضایی آسیب‌‌‌ها و در نتیجه الگو‌‌های فضایی آسیب‌‌‌های اجتماعی اثر تعیین‌کننده دارد. ترمینال غرب، میدان آزادی، میدان دوم صادقیه، میدان شهرزیبا، محله‌‌‌های کن، مهران و جنت‌آباد جنوبی، مهم‌ترین محدوده‌‌‌ها و کانون‌های آسیب‌زایی اجتماعی و نقاط شدت تراکم آسیب‌‌‌ها محسوب می‌شوند که در شکل‌گیری محور فضایی و جهت جغرافیایی آسیب‌‌‌ها به‌شدت تأثیرگذارند.

 

توسعۀ پایدار و به تبع آن توسعۀ پایدار محله‌ای مفهومی است که در سال‌های اخیر در مجامع علمی مطرح شده است و ارتباط تنگاتنگی با آسیب‌های اجتماعی، زیست‌محیطی، اقتصادی و معیشت شهری، امنیت، مشارکت، شکل، بافت و مدیریت شهری دارد. امروزه پایدارترین و مؤثرترین برنامه‌های توسعه‌ای آنهایی‌اند که مبتنی بر ویژگی‌ها و نیازهای خانواده‌ها و جمعیت‌های محله‌ای تدوین و ارائه گردند. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی با تأکید بر «جامع‌نگری» بوده و جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت پیمایشی صورت گرفته است. در این پژوهش از میان چهار بافت مشخص در شهر سقز، از هر بافت یک محله برای نمونه انتخاب شده و در هر محله با توزیع و تکمیل پرسش‌نامه و بهره‌گیری از مدل ELECTRE وضعیت پایداری بافت‌های شهری مشخص شده‌اند. در این تحلیل ۸ شاخص در ابعاد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی به‌کار رفته است. بر اساس یافته‌های پژوهش، میزان پایداری محلات تحت مطالعه بدین ترتیب اولویت‌بندی می‌شود: محلۀ «ناوقلا» در بافت قدیمی با ۳ امتیاز به عنوان محلۀ پایدار شناخته می‌شود که از دلایل آن می‌توان به هویت محلی، حس تعلق مکانی، مشارکت ساکنان در امور مربوط و سرزندگی در ساختار کالبدی این محله اشاره کرد. محلۀ «سی‌ودومتری» در بافت میانی با ۱ امتیاز به عنوان محلۀ نیمه‌پایدار شناخته می‌شود. محله‌های «شهرک دانشگاه» در بافت نسبتاً جدید و «بهارستان» در بافت جدید با کسب امتیاز ۲- به عنوان محلۀ ناپایدار شناخته می‌شوند. از دلایل ناپایداری این محله‌ها می‌توان به کم‌توجهی مدیران شهری، نبود ظرفیت قابل‌تحمل محله و فقدان مشارکت ساکنان در کارهای جمعی محله اشاره کرد.